Hij of ik? - Bettie Elias

Korte inhoud

Soldaten van het rebellenleger van commandant Kony ontvoeren Sam en zijn oudere zus Agnes uit hun geboortedorp in Noord-Oeganda. Ze nemen hen met een leger andere kinderen mee op een slopende voettocht naar Soedan. Onderweg krijgen de kinderen nauwelijks eten of drinken. Wie probeert te ontsnappen wordt zwaar gestraft. In Soedan komen Sam en de anderen in een trainingskamp terecht waar ze leren vechten om ingezet te worden voor de strijd van Kony tegen de bevolking van Noord-Oeganda.

Het verhaal speelt zich af in Oeganda en Soedan, eind 20^e, begin 21^e eeuw.

Het hoofdthema van het boek is de problematiek van de kindsoldaten, maar daarbinnen is het thema vriendschap en de innerlijke strijd tussen goed en kwaad sterk uitgewerkt.

Appreciatie

Aanvankelijk struikelde ik over een aantal stijlkenmerken die misschien wel typisch zijn voor een boek voor (zo'n) jonge lezers. Er komen veel herhalingen in voor: over het ontbreken van eten en drinken bijvoorbeeld. Gevoelens worden expliciet vermeld en uitgelegd. En het verhaal draait heel erg rond het hoofdpersonage: hij krijgt stokslagen van zijn zus en hij en zijn zus worden er ook uitgepikt om een vriend stokslagen te geven. Opnieuw herhaling. Dit, en ook de eenzijdig negatieve belichting van de soldaten van het rebellenleger, tastte, voor mij, de geloofwaardigheid aan.

Langs de andere kant vind ik de strijd tussen goed en kwaad in de kindsoldaten heel mooi en genuanceerd gebracht. Dat ze tegelijk slachtoffer en dader zijn; ontvoerd en mishandeld door de rebellen, maar ook verplicht om zelf anderen te mishandelen en te doden en hoe ze zich hiervoor schuldig voelen en schamen. Ik was ontroerd door de scène waarin Sam uiteindelijk alles vertelt aan de commandant van het regeringsleger, ook de gruwelijke dingen die hij zelf gedaan heeft. Ook de zorg die Sam krijgt van het regeringsleger en van het opvangcentrum voor kindsoldaten vond ik ontroerend. Deze mensen zijn zo goed, dat het, in Sam zijn woorden, bijna niet te geloven is.

Het thema vriendschap is ook goed uitgewerkt; hoe ze elkaar waar ze kunnen met raad en daad bijstaan. Zo leert Sam (en de lezer) van Robin dat Kony hen hun eigen dorp laat uitmoorden om er voor te zorgen dat ze daar uit schuld- en schaamtegevoel nooit naar kunnen terugkeren en zo aan het rebellenleger gebonden blijven. Robin en Michael leren Sam ook hoe zij met de situatie omgaan, aanvaardend en er het beste van makend. De scène waarin Sam het goede nieuws krijgt dat Robin het gehaald heeft, is dan ook opnieuw ontroerend.

Na het eigenlijke verhaal volgt een nawoord van Els Temmerman, oprichtster van de vzw kindsoldaten, waaruit blijkt dat de realiteit nog veel erger is dan de fictie. Dit nawoord draagt bij tot de geloofwaardigheid van het verhaal.